Gdy po porodzie brak prawa do zasiłku macierzyńskiego

Rodzice małych dzieci, w tym tych nowo narodzonych, mają obecnie w naszym kraju możliwość skorzystania z różnego rodzaju świadczeń. Zalicza się do nich m.in. zasiłek macierzyński, z którego matka dziecka po porodzie może korzystać przez prawie rok. Jeśli natomiast nie spełnia warunku do uzyskania tego świadczenia, przez analogiczny okres przysługuje jej prawo do świadczenia rodzicielskiego.

Dla ubezpieczonych

Kobieta, która podlega ubezpieczeniu chorobowemu:

obowiązkowo - np. z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy lub
na zasadzie dobrowolności - m.in. z tytułu zatrudnienia na umowę zlecenia lub prowadzenia własnej działalności pozarolniczej,

po porodzie może liczyć na zasiłek macierzyński.

Warunkiem uzyskania tego świadczenia jest jednak urodzenie dziecka w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego, chociaż ustawodawca przewidział pewne odstępstwo od tej zasady. Otóż ze świadczenia może również skorzystać kobieta, która urodziła dziecko po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jednak wyłącznie w przypadku, gdy ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

Gdy kobieta spełnia powyższe warunki, przysługuje jej zasiłek macierzyński przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:

urlopu macierzyńskiego - obligatoryjnie oraz
urlopu rodzicielskiego - o ile wystąpi z takim wnioskiem.

Okres należnego zasiłku macierzyńskiego uzależniony jest od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu (patrz tabela).

Gdy brak prawa do zasiłku

Brak ubezpieczenia chorobowego albo poród już po jego ustaniu (z zastrzeżeniem jak wyżej) uniemożliwia kobiecie skorzystanie z zasiłku macierzyńskiego. Wówczas jednak przez analogiczny okres (patrz tabela) może ona pobierać świadczenie rodzicielskie, o ile nie przysługuje jej (ani ojcu dziecka) za granicą świadczenie o podobnym charakterze, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Nie mniej niż 1.000 zł

Świadczenie rodzicielskie wynosi 1.000 zł miesięcznie.

Miesięczny zasiłek macierzyński stanowi odpowiedni procent podstawy wymiaru zasiłku (patrz tabela), z założenia ustalanej w oparciu o wynagrodzenie/przychód ubezpieczonego wypłacony/osiągnięty za okres odpowiednio 12 lub pełnych miesięcy kalendarzowych poprzedzających prawo do zasiłku. Jednak gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, a więc od 1.000 zł, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do tej właśnie wysokości.

Niezależnie zatem od tego, czy kobieta podlega ubezpieczeniu chorobowemu, ma zagwarantowane co najmniej 1.000 zł miesięcznie, które może pobierać przez prawie pełen rok od dnia narodzin dziecka.

Świadczenia przewidziane dla kobiet, które urodziły dziecko/dzieci

Rodzaj świadczenia

Zasiłek macierzyński

Świadczenie rodzicielskie

Uprawnieni do świadczenia

m.in. kobieta-ubezpieczona, która urodziła dziecko/dzieci:

w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu,

w okresie urlopu wychowawczego albo

po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

•	wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
•	z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu

m.in. matka dziecka, o ile:

-	nie ma prawa do zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu rodzicielskiego,
-	jej ani ojcu dziecka nie przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze do świadczenia rodzicielskiego, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej

Okres należnego świadczenia

przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego, tj. odpowiednio do:

przez okres:

-	52 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
-	65 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
-	67 tygodni - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
-	69 tygodni - w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
-	71 tygodni - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie

Wysokość świadczenia

co najmniej 1.000 zł miesięcznie

z założenia 1.000 zł miesięcznie

Miesięczna wysokość zasiłku macierzyńskiego* wynosi odpowiednio:

-	100% podstawy wymiaru zasiłku - za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego oraz do 6 lub 8 tygodni urlopu rodzicielskiego i
-	60% podstawy wymiaru zasiłku - za pozostały okres urlopu rodzicielskiego
lub
-	80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego.

Przy czym w przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych okaże się niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego określonego w ustawie o świadczeniach rodzinnych, a więc od 1.000 zł, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego**

Świadczenie rodzicielskie przysługuje w wysokości 1.000 zł miesięcznie***, z tym zastrzeżeniem, że w razie urodzenia dziecka przez kobietę pobierającą zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie rodzicielskie przysługuje jednemu z rodziców w wysokości różnicy między kwotą świadczenia rodzicielskiego a kwotą pobieranego przez kobietę zasiłku dla bezrobotnych pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych

Płatnik świadczenia

Płatnik składek lub ZUS

Urząd gminy lub miasta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie

Podstawa prawna

art. 29-31 z uwzględnieniem art. 62 ust. 4-6 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2020 r. poz. 870 ze zm.) oraz art. 180 § 1 i art. 182^1a § 1 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)

art. 17c ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 111)

*	Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego za jeden dzień stanowi 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku.
**	W przypadku gdy zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, podwyższenie do wysokości świadczenia rodzicielskiego ustala się proporcjonalnie do okresu, za który jest wypłacany zasiłek macierzyński.
***	Kwotę świadczenia rodzicielskiego przysługującą za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę świadczenia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje. Kwotę świadczenia przysługującą za niepełny miesiąc zaokrągla się do 10 groszy w górę.