Wysokość zasiłku macierzyńskiego i ewentualne jej wyrównanie

Po urodzeniu lub przyjęciu dziecka na wychowanie jego ubezpieczeni rodzice lub opiekunowie, spełniający określone przez ustawodawcę warunki, mają prawo do zasiłku macierzyńskiego. Wysokość tego świadczenia uzależniona jest od kilku czynników, w tym m.in. od rodzaju urlopu, za jaki świadczenie to przysługuje. Niekiedy podlega podwyższeniu do gwarantowanej kwoty albo wyrównaniu za okres już wypłacony.

Zróżnicowana stawka %

Zasiłek macierzyński przysługuje w okolicznościach wskazanych w art. 29 i 30 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową. Można z niego korzystać przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:

urlopu macierzyńskiego lub na warunkach urlopu macierzyńskiego,
urlopu rodzicielskiego oraz
urlopu ojcowskiego.

Przy czym w bezwzględnej 100-procentowej wysokości przysługuje wyłącznie za okres urlopu ojcowskiego.

W pozostałych przypadkach wysokość zasiłku macierzyńskiego uzależniona jest od rodzaju urlopu i faktu, czy i w jakim terminie osoba uprawniona wystąpiła o przyznanie urlopu rodzicielskiego/zasiłku za okres tego urlopu.

Z założenia bowiem miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:

urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz
urlopu rodzicielskiego za okres pierwszych:

6 tygodni - w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
8 tygodni - w razie urodzenia lub równoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka,
3 tygodni - w przypadku korzystania z zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie w minimalnym wymiarze wynoszącym 9 tygodni,

przysługuje w wysokości 100% podstawy jego wymiaru.

Natomiast za pozostały okres urlopu rodzicielskiego, a więc odpowiednio po wykorzystaniu 6, 8 lub 3 tygodni tego urlopu zasiłek macierzyński należny jest w wysokości 60% podstawy wymiaru.

Jeśli jednak pracownica/pracownik albo ubezpieczona(-y) niebędąca(-y) pracownikiem, osoba pobierająca zasiłek macierzyński za okres po ustaniu ubezpieczenia lub w czasie urlopu wychowawczego, pisemny wniosek o:

udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim/na warunkach urlopu macierzyńskiego urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo
wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,

złożyły nie później niż w ciągu 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub też przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru za cały okres udzielonych urlopów.

Szczegółowo kwestię tę reguluje art. 31 ust. 1-3 ustawy zasiłkowej. Natomiast organ rentowy w swoim komentarzu do ustawy zasiłkowej, dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl, dodatkowo precyzuje, iż zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru przewidziany jest także dla ubezpieczonego ojca dziecka albo innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, w przypadku gdy matka dziecka niebędąca osobą ubezpieczoną legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym, umrze, porzuci dziecko albo podejmie pracę w wymiarze co najmniej połowy etatu.

Gwarantowane minimum

Ustawodawca w art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej jednak zastrzegł, iż w przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, okaże się niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, określonego w ustawie o świadczeniach rodzinnych, a więc od 1.000 zł, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na pdof podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego.

Jeśli zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, podwyższenie jego wysokości do gwarantowanej kwoty ustala się proporcjonalnie do okresu, za który zasiłek jest wypłacany.

Po rezygnacji z części zasiłku

Opcja 80-procentowego zasiłku macierzyńskiego, jak już wspomniano, przewidziana jest wyłącznie po zadeklarowaniu wykorzystania urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (zasiłku macierzyńskiego za okres tych urlopów) w pełnych należnych wymiarach.

W pewnych okolicznościach jednak istnieje możliwość zrezygnowania z danego urlopu lub jego części. Czy wówczas przysługuje wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy jego wymiaru? Tak, jednorazowo, ale wyłącznie w przypadku rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w:

pełnym wymiarze albo
wymiarze co najmniej 26 tygodni,

i to pod warunkiem niepobrania zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczonego ojca dziecka za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze lub w wymiarze co najmniej 26 tygodni.

Na takie wyrównanie, zgodnie ze stanowiskiem ZUS, może również liczyć ubezpieczona w przypadku braku prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo w wymiarze co najmniej 26 tygodni, z powodu zgonu dziecka.

Jeśli natomiast ubezpieczona pobierająca zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru, zrezygnuje z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 26 tygodni, na rzecz ojca dziecka, to temu ubezpieczonemu ojcu dziecka zasiłek macierzyński przysługuje także w wysokości 80% podstawy wymiaru. Może on otrzymać jednorazowe wyrównanie do wysokości 100% pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego oraz części urlopu rodzicielskiego, z których korzystał, w razie rezygnacji przez niego i przez matkę dziecka z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 26 tygodni.

W razie pracy na urlopie

Pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku:

urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy,
wysokość zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu.

Zmiana wysokości zasiłku macierzyńskiego

Kwota zasiłku macierzyńskiego może ulec:

podwyższeniu - gdy okaże się niższa od wysokości świadczenia rodzicielskiego,

zmniejszeniu - gdy pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu,

wyrównaniu- jeśli po złożeniu w terminie do 21 dni po porodzie m.in. wniosku o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, nastąpi rezygnacja z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający: