Zasiłek macierzyński od momentu przyjęcia dziecka na wychowanie

"Przyjęcie dziecka na wychowanie" jako pojęcie prawa ubezpieczeń społecznych i prawa pracy nie jest równoznaczne z formalnym ustanowieniem opieki. Prawo do zasiłku macierzyńskiego powstaje nawet w razie niedojścia w przyszłości do przysposobienia dziecka przyjętego na wychowanie.

STAN FAKTYCZNY:

Zainteresowana wraz z mężem wystąpili 11 lipca 2012 r. o przysposobienie dziecka urodzonego 7 kwietnia 2012 r., składając jednocześnie wniosek o wydanie postanowienia o umieszczeniu dziecka na czas postępowania adopcyjnego w ich rodzinie.

Postanowieniem z 31 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy powierzył wnioskodawczyni i jej mężowi bieżącą pieczę nad małoletnią tymczasowo, do chwili prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o adopcję. Dziecko trafiło pod opiekę wnioskujących 1 sierpnia 2012 r., a o jego przysposobieniu Sąd Rejonowy orzekł postanowieniem z 17 września 2012 r., które uprawomocniło się 9 października 2012 r.

Zainteresowana podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 lutego do 31 września 2012 r. od najniższej dopuszczalnej podstawy wymiaru składek, tj. 450 zł. Natomiast od 1 października 2012 r. została zgłoszona do ubezpieczenia społecznego, w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jako osoba współpracująca z mężem prowadzącym kancelarię komorniczą, ze wskazaniem jako podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe maksymalnej jej kwoty, czyli 8.742,05 zł, od której składka została opłacona 30 października 2012 r. W dniu 31 października 2012 r. zainteresowana złożyła wniosek o przyznanie prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 1 listopada 2012 r. do 20 marca 2013 r. z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie.

Decyzją z listopada 2012 r. ZUS odmówił ubezpieczonej przyznania zasiłku macierzyńskiego. Wydane rozstrzygnięcie oparł na art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Sąd Rejonowy wyrokiem z maja 2013 r. oddalił odwołanie ubezpieczonej od tej decyzji. Ustalił, że wnioskodawczyni przyjęła dziecko na wychowanie w dniu 31 lipca 2012 r. Wówczas jednak nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu współpracy z mężem. Wyrokiem z października 2013 r. Sąd Okręgowy oddalił jej apelację.

Od wskazanego wyroku SO zainteresowana złożyła skargę kasacyjną wskazując, że dopiero z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu można mówić o przyjęciu dziecka na wychowywanie.

SĄD ORZEKŁ:

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną wnioskodawczyni. Odniósł się do art. 29 ust. 1 ustawy zasiłkowej, w którym przewidziano dla ubezpieczonych prawo do zasiłku macierzyńskiego m.in. z tytułu przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do lat 7 i wystąpienia do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia.

Orzekający w sprawie SN zwrócił uwagę, że we wskazanym przepisie posłużono się nieznanym w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym pojęciem "przyjęcie dziecka na wychowanie". Nie należy więc odwoływać się do prawa rodzinnego, w którym jest mowa o przysposobieniu małoletniego jako skutku orzeczenia sądu opiekuńczego wydanego na żądanie przysposabiającego.

W wykładni SN przyjęcie dziecka na wychowywanie rozumiane jest jako faktyczne sprawowanie opieki nad dzieckiem, czyli stałe sprawowanie pieczy, polegające na opiece nad nim, przekazywaniu mu wiedzy, zapewnieniu rozwoju fizycznego i psychicznego oraz doprowadzeniu do samodzielności.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje zatem, gdy zachodzą łącznie objęcie ubezpieczeniem (z tytułu którego osoba ubiega się o świadczenie), przyjęcie dziecka na wychowanie i wystąpienie do sądu z wnioskiem o jego przysposobienie.

W ocenie SN skarżąca nietrafnie identyfikuje przyjęcie dziecka na wychowanie z momentem uprawomocnienia się postanowienia sądu w sprawie o przysposobienie dziecka. Chwilę tę określa się przez ustalenie podjęcia się rzeczywistej opieki nad dzieckiem, niezależnie od późniejszego jego przysposobienia. Powstanie prawa do zasiłku macierzyńskiego było więc niezależne od uprawomocnienia się postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 17 września 2012 r.

(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2014 r., sygn. akt II UK 52/14)

Komentarz redakcji

Przyjęta przez SN interpretacja art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej jest w zasadzie korzystna dla ubezpieczonych ubiegających się o przyznanie prawa, czy to do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, czy też do zasiłku macierzyńskiego. Powoduje ona bowiem, że już potencjalnie od pierwszego dnia przyjęcia dziecka na wychowanie można ubiegać się o prawo do omawianego zasiłku.