Zasiłek macierzyński należny po umieszczeniu małoletniego dziecka w spokrewnionej rodzinie zastępczej

W dniu 25 maja 2022 r. Sąd Rejonowy Wydział Rodzinny i Nieletnich wydał postanowienie o umieszczeniu małoletniego dziecka w spokrewnionej rodzinie zastępczej u babci, czyli u naszej pracownicy. Datą umieszczenia w pieczy zastępczej, według zaświadczenia wydanego w dniu 15 czerwca 2022 r. przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, jest dzień 25 maja 2022 r. Od jakiej daty należy liczyć termin 21 dni na złożenie wniosku o urlop rodzicielski w celu wypłaty zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy jego wymiaru: od daty umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej według zaświadczenia z PCPR, czy od daty fizycznego przyjęcia dziecka przez babcię, które nastąpiło w dniu 13 czerwca 2022 r.?

Jeśli pracownica w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) dziecko w wieku do 7. roku życia lub - w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - 10. roku życia, przysługuje jej prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510) jako okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i - o ile wystąpi z takim wnioskiem - urlopu rodzicielskiego.

Tak wynika z art. 29 ust. 1 pkt 3 i art. 29a ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133 ze zm.), zwanej ustawą zasiłkową.

Aby otrzymać zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy jego wymiaru za cały okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego, pracownica powinna była wystąpić o urlop rodzicielski w trybie określonym w art. 182⁴ Kodeksu pracy, o czym mowa w art. 31 ust. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej (przykład - Wariant I).

Jak przewiduje powołany art. 182⁴ § 1 K.p., pracownik, nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu, bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182^1a § 1 K.p. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. W przypadku wystąpienia o taki urlop, odpowiednie zastosowanie znajduje art. 179¹ K.p. Oznacza to, że pracownik wnioskuje o urlop rodzicielski w trybie tzw. z góry.

Powołana regulacja nie odnosi się do kwestii, jak liczyć termin 21 dni na złożenie wniosku o urlop rodzicielski w przypadku przyjęcia dziecka jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej). W sytuacji przedstawionej w pytaniu wskazane są dwie różne daty: umieszczenia w pieczy zastępczej wg zaświadczenia PCPR - 25 maja 2022 r. i fizyczne przyjęcie dziecka przez babcię jako rodzina zastępcza - 13 czerwca 2022 r. Naszym zdaniem w takich okolicznościach termin 21 dni na złożenie wniosku o urlop rodzicielski należy liczyć od dnia faktycznego przyjęcia dziecka przez babcię jako rodzina zastępcza, czyli od 13 czerwca 2022 r. Data ta ma też istotne znaczenie dla ustalenia rozpoczęcia korzystania z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Na mocy art. 183 § 1 K.p. pracownik, który m.in. przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, w przypadku przyjęcia jednego dziecka ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego zasadniczo w wymiarze 20 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia. W podanych okolicznościach pracownik ma też prawo do urlopu rodzicielskiego, przysługującego po wykorzystaniu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, przy przyjęciu jednego dziecka zasadniczo w wymiarze do 32 tygodni.

Jeśli pracownica nie dochowała wskazanego 21-dniowego terminu na złożenie wniosku o urlop rodzicielski w pełnym wymiarze, wówczas zgodnie z art. 31 ust. 1 i ust. 2 ustawy zasiłkowej należny jej zasiłek macierzyński będzie jej przysługiwał za okres:

urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz pierwszych 6 lub odpowiednio (jeżeli pracownica przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia) 3 tygodni urlopu rodzicielskiego - w wysokości 100% podstawy jego wymiaru,
urlopu rodzicielskiego przypadającego po upływie 6 lub odpowiednio 3 tygodni urlopu rodzicielskiego - w wysokości 60% podstawy jego wymiaru (przykład - Wariant II).

Przykład

Przyjmując stan faktyczny z pytania, pracownica na złożenie wniosku o urlop rodzicielski w trybie określonym w art. 182⁴ Kodeksu pracy miała czas do 4 lipca 2022 r. Z tym dniem upłynął bowiem 21-dniowy termin na złożenie takiego wniosku, licząc od dnia następującego po fizycznym przyjęciu dziecka przez pracownicę (babcię), które miało miejsce w dniu 13 czerwca 2022 r.

Zakładając, że wspomniane dziecko ma 4 lata i z pisemnym wnioskiem o udzielenie, bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, pracownica wystąpiła:

Wariant I - W dniu 30 czerwca 2022 r. - wówczas należny pracownicy zasiłek macierzyński za cały okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (udzielonego od 13 czerwca do 30 października 2022 r.) oraz urlopu rodzicielskiego (udzielonego od 31 października 2022 r. do 11 czerwca 2023 r.) przysługuje jej w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Wariant II - W dniu 18 lipca 2022 r. - wówczas należny jej zasiłek macierzyński za okres:

-	urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz pierwszych sześciu tygodni urlopu rodzicielskiego, tj. za okres do 13 czerwca do 11 grudnia 2022 r. - przysługuje jej w wysokości 100% podstawy jego wymiaru,
-	pozostałych 26 tygodni urlopu rodzicielskiego, tj. za okres od 12 grudnia 2022 r. do 11 czerwca 2023 r. - przysługuje jej w wysokości 60% podstawy wymiaru zasiłku.