Zasiłek macierzyński nie dla każdego ojca

Gdy dziecko przychodzi na świat, prawo do zasiłku macierzyńskiego w pierwszej kolejności przysługuje ubezpieczonej (tj. podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu) matce dziecka. Dopiero po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni podstawowego urlopu (zasiłku) macierzyńskiego może ona zrezygnować z pozostałej części tego urlopu (zasiłku) na rzecz ubezpieczonego ojca dziecka.

Istnieją także okoliczności, w których z prawa do zasiłku macierzyńskiego ubezpieczony ojciec dziecka (lub też inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny) może skorzystać przed upływem 14 tygodni po porodzie, o ile oczywiście przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Zaliczają się do nich śmierć ubezpieczonej matki dziecka lub też porzucenie przez nią dziecka.

Nieco inaczej wygląda sytuacja z prawem do zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Może być ono przyznane na równych prawach zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Przy czym okresy poszczególnych urlopów (lub ich części) muszą przypadać bezpośrednio jedne po drugich (bez dnia przerwy). Kwestię tę regulują art. 29-30 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową, oraz art. 180-182^1a Kodeksu pracy.

Nie ma zatem możliwości, aby np. z dodatkowego urlopu (zasiłku) macierzyńskiego skorzystał ubezpieczony ojciec dziecka, jeżeli matka dziecka nie była ubezpieczona, a tym samym nie przebywała na podstawowym urlopie (zasiłku) macierzyńskim. Nie otrzyma również zasiłku macierzyńskiego ubezpieczony ojciec dziecka, gdy matka dziecka, zmarła przy/po porodzie lub porzucająca dziecko, nie spełniała warunków do uzyskania prawa do tego świadczenia.

Może on wówczas ubiegać się jedynie o zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego, który przysługuje niezależnie od tego, czy matka dziecka korzysta, czy też nie z zasiłku macierzyńskiego.

Podobny problem występuje, gdy matka dziecka wprawdzie żyje i nie porzuciła dziecka, jednak ze względu na stan swojego zdrowia (np. swoją niepełnosprawność) nie jest w stanie wykonywać jakichkolwiek czynności opiekuńczych przy dziecku. Jeżeli nie jest ona ubezpieczona, ojciec dziecka podlegający ubezpieczeniu chorobowemu nie może liczyć na prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres podstawowego, a następnie dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, mimo że przerwie zatrudnienie w celu opieki nad dzieckiem. Takiej sytuacji nie przewidują bowiem przepisy.

Na problem ten zwrócił uwagę Rzecznik Praw Dziecka, który wystąpił do Ministra Pracy i Polityki Społecznej o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, mającej na celu wprowadzenie stosownych zmian w ustawie zasiłkowej, a dokładnie w jej art. 29 ust. 4. Jego zdaniem ojciec dziecka, który został objęty ubezpieczeniem społecznym i rezygnuje z zatrudnienia, aby opiekować się nowo narodzonym dzieckiem, ponieważ matka dziecka z powodu trwałej przeszkody nie jest w stanie osobiście sprawować opieki, powinien uzyskać uprawnienie do zasiłku macierzyńskiego bez względu na status pracowniczy i ubezpieczeniowy matki dziecka. Podobnie w razie śmierci matki dziecka lub porzucenia przez matkę dziecka zasiłek macierzyński dla ubezpieczonego ojca (lub innego członka rodziny) powinien być przyznawany także wówczas, gdy matka dziecka nie spełniała warunków do uzyskania tego świadczenia. Jak podkreśla RPD, warunek objęcia ubezpieczeniem dwóch osób (matki dziecka oraz osoby przejmującej opiekę nad dzieckiem) stanowi nadmierne wymaganie stawiane osobie ubiegającej się o zasiłek macierzyński. Nie znajduje ono uzasadnienia ani w ustawie zasiłkowej, ani w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

(źródło: www.brpd.gov.pl)