Wyrównanie macierzyńskiego do 100% podstawy zasiłku

Z dniem 17 czerwca 2013 r. została zróżnicowana wysokość zasiłku macierzyńskiego, w zależności od tego, kiedy ubezpieczony(a) wystąpił(a) z wnioskiem o to świadczenie oraz za okres jakiego urlopu jest ono wypłacane. O ile przed tą datą zasiłek macierzyński wynosił wyłącznie 100%, to obecnie jest to odpowiednio: 100% i 60% lub 80% podstawy wymiaru zasiłku. Zdarza się, że płatnicy zasiłku zmuszeni są do dokonania wyrównania świadczenia do 100% podstawy jego wymiaru.

Wysokość zasiłku

Zasiłek macierzyński za okres "podstawowego" urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, wynoszącego - w zależności od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu lub przyjętych jednocześnie na wychowanie - 20, 31, 33, 35 lub 37 tygodni, co do zasady stanowi 100% podstawy wymiaru świadczenia. W tej samej wysokości przysługuje zasiłek za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, który może być przyznany odpowiednio na okres maksymalnie 6 lub 8 tygodni. Za okres urlopu rodzicielskiego natomiast, z którego można korzystać maksymalnie przez okres 26 tygodni (niezależnie od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu lub przyjętych jednocześnie na wychowanie), świadczenie wypłacane jest już tylko w wysokości 60% podstawy zasiłku. Tydzień każdego z tych urlopów odpowiada 7 dniom kalendarzowym.

Nie zawsze jednak zasiłek macierzyński wypłacany jest w zróżnicowanej wysokości. Zdarza się, że za cały okres należnych urlopów przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Dzieje się tak, jeżeli ubezpieczona wystąpi o urlopy (zasiłek) z tytułu macierzyństwa w trybie określonym w art. 179¹ Kodeksu pracy, tj. przed upływem 14 dni po porodzie złoży pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a bezpośrednio po takim urlopie - urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, lub też o zasiłek za okres tych urlopów. Analogiczna zasada obowiązuje po przyjęciu dziecka (dzieci) na wychowanie.

Kwestię tę reguluje art. 31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Kiedy wyrównanie?

Wystąpienie w ustawowym terminie od razu o "roczny" urlop z tytułu macierzyństwa z prawem do zasiłku w wysokości 80% podstawy jego wymiaru nie zobowiązuje ubezpieczonej (ubezpieczonego) do wykorzystania całego tego okresu. Ustawodawca przewidział bowiem możliwość rezygnacji z dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, m.in. na poczet drugiego z rodziców.

Czy wówczas można liczyć na wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy jego wymiaru? Tak, jednak wyłącznie w razie rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi:

dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze lub jego części albo
urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,

i to pod warunkiem niepobrania zasiłków macierzyńskich za okres odpowiadający okresom tych urlopów przez drugiego z rodziców.

Płatnik składek upoważniony do wypłaty zasiłków stosownego wyrównania wypłaconego świadczenia powinien dokonać w terminie przyjętym dla wypłaty wynagrodzeń (dochodów), natomiast ZUS na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień. Przy czym w obu przypadkach powinno to nastąpić nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia tych uprawnień. Niedochowanie tego terminu skutkuje koniecznością wypłaty odsetek w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Po śmierci dziecka

Co prawda wśród okoliczności uprawniających do wyrównania zasiłku macierzyńskiego z 80% do 100% podstawy jego wymiaru nie znalazła się śmierć dziecka. Nie można też przyjąć, że nastąpiła tu rezygnacja z urlopu (zasiłku) z tytułu macierzyństwa. W takim bowiem przypadku okres należnego urlopu (zasiłku) ulega skróceniu z mocy prawa, w oparciu o art. 180¹ i art. 183 § 4 Kodeksu pracy.

Stanowisko w tej sprawie zajął ZUS na swojej stronie internetowej (www.zus.pl). Otóż w przypadku zgonu dziecka w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego, w czasie których wypłacany był zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru, ubezpieczonej przysługuje jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy jego wymiaru.

Przykład

Pracownica, która w dniu 12 sierpnia 2013 r. urodziła dziecko, wystąpiła o udzielenie jej - bezpośrednio po urlopie macierzyńskim - dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a następnie urlopu rodzicielskiego w pełnych wymiarach. Stosowny wniosek złożyła na piśmie swojemu pracodawcy w dniu 20 sierpnia 2013 r., a więc przed upływem 14 dni po porodzie. Tym samym płatnik składek ustalił jej prawo do zasiłku macierzyńskiego za cały należny okres 364 dni (tj. od 12 sierpnia 2013 r. do 10 sierpnia 2014 r.) w wysokości 80% podstawy jego wymiaru.

Biorąc pod uwagę, iż podstawa wymiaru zasiłku wynosi 2.804,43 zł, za każdy dzień "rocznego" urlopu z tytułu macierzyństwa ubezpieczona powinna otrzymywać świadczenie w wysokości 74,78 zł (2.804,43 zł × 80% : 30).

Pracownica postanowiła jednak zrezygnować z 3 tygodni dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego. Stosowny wniosek w tej sprawie złożyła na 14 dni przed powrotem do pracy, jednocześnie oświadczając, iż ojciec dziecka nie będzie korzystał z tych urlopów. W konsekwencji zasiłek macierzyński zamiast za okres 52 tygodni przysługiwał jej za okres 23 tygodni (tj. za 161 dni), a więc od 12 sierpnia 2013 r. do 19 stycznia 2014 r.

Ponieważ w chwili składania stosownego wniosku przez ubezpieczoną pracodawca zdążył jej już wypłacić zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy jego wymiaru za okres do 31 grudnia 2013 r. włącznie, za cały okres pobranego świadczenia (tj. 142 dni) przysługiwało jej jednorazowe wyrównanie zasiłku do 100% podstawy jego wymiaru. Pracownica otrzymała je wraz z należnym zasiłkiem macierzyńskim za pozostałe 19 dni dodatkowego urlopu macierzyńskiego, w łącznej wysokości 4.431,52 zł, co wynika z wyliczenia:

wypłacony zasiłek macierzyński za okres od 12 sierpnia do 31 grudnia 2013 r. (tj. za 142 dni) w wysokości 80% podstawy:
74,78 zł × 142 dni = 10.618,76 zł,
należny zasiłek macierzyński za okres od 12 sierpnia do 31 grudnia 2013 r. (tj. za 142 dni) w wysokości 100% podstawy:
2.804,43 zł × 100% : 30 = 93,48 zł;
93,48 zł × 142 dni = 13.274,16 zł,
jednorazowe wyrównanie:
13.274,16 zł - 10.618,76 zł = 2.655,40 zł,
należny zasiłek macierzyński za okres od 1 do 19 stycznia 2014 r. (tj. za 19 dni) w wysokości 100% podstawy:
93,48 zł × 19 dni = 1.776,12 zł,
razem do wypłaty:
2.655,40 zł + 1.776,12 zł = 4.431,52 zł.

Po zliczeniu pobranej kwoty zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru z jednorazowym wyrównaniem oraz należnym zasiłkiem za pozostałe do wypłaty świadczenie w wysokości 100% podstawy zasiłku (tj. 10.618,76 zł + 2.655,40 zł + 1.776,12 zł = 15.050,28 zł), wychodzi pełna należna kwota świadczenia w wysokości 100% za cały okres przysługującego pracownicy urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego (93,48 zł × 161 dni = 15.050,28 zł).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)