Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego

Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ustala się na analogicznych zasadach, jak zasiłku chorobowego. Jeśli jednak ubezpieczona przed porodem korzystała z innych świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, podstawę do obliczenia zasiłku macierzyńskiego z reguły stanowi podstawa ostatnio wypłacanego świadczenia. Tylko w nielicznych przypadkach podlega ona ponownemu ustaleniu albo przeliczeniu.

Ogólna zasada

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi, co do zasady, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 lub - przy krótszym okresie ubezpieczenia - pełnych miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Tak wynika z art. 36 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową, który za sprawą art. 47 ma odpowiednie zastosowanie do pozostałych świadczeń, wypłacanych z ubezpieczenia chorobowego, w tym do zasiłku macierzyńskiego.

Jeśli zatem pracownica uzyska prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi podstawowego urlopu macierzyńskiego, do obliczenia podstawy jego wymiaru powinno być przyjęte wynagrodzenie wypłacone jej za okres 12 lub pełnych miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc nabycia stosownych uprawnień (przykład 1).

Warto przypomnieć, iż podstawowy urlop macierzyński udzielany jest pracownicy:

nie wcześniej niż na 6 tygodni przed przewidywaną datą porodu lub
od dnia porodu - gdy nie korzysta z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu.

Podobnie, gdy prawo do zasiłku macierzyńskiego uzyska pracownik-ojciec dziecka, za okres odpowiadający okresowi m.in.:

dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
urlopu rodzicielskiego albo
urlopu ojcowskiego,

do ustalenia wysokości tego świadczenia przyjmuje się wynagrodzenie wypłacone za okres poprzedzający miesiąc powstania uprawnień.

Podstawa ostatnio wypłacanego świadczenia

Należy jednak wyraźnie podkreślić, iż przedstawione wcześniej reguły ustalania wysokości podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego mają zastosowanie wyłącznie wówczas, gdy:

bezpośrednio przed uzyskaniem uprawnień do tego świadczenia albo
przed upływem trzech pełnych miesięcy kalendarzowych pracownica (pracownik) nie korzystała (korzystał) z innych świadczeń chorobowych, albo
w przerwie między tymi świadczeniami nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy.

W przeciwnym razie miałby tu zastosowanie art. 43 ustawy zasiłkowej. Przypomnijmy, iż w świetle przytoczonego przepisu, podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo była ona krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Oznacza to, iż podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego, do którego prawo powstało przed upływem trzech pełnych miesięcy kalendarzowych od okresu, za który przysługiwało inne świadczenie, stanowiłaby podstawa wymiaru tego właśnie świadczenia (przykład 2), tj. odpowiednio:

wynagrodzenia chorobowego,
zasiłku chorobowego,
świadczenia rehabilitacyjnego lub też
zasiłku opiekuńczego.

Inaczej będzie w przypadku, gdy w międzyczasie nastąpiła zmiana umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegająca na zmianie wymiaru czasu pracy. Wówczas bowiem, za sprawą art. 40 ustawy zasiłkowej, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowiłoby wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy.

Przykład 1

Pracownica, zatrudniona na umowę o pracę od 1 stycznia 2010 r., złożyła do swojego pracodawcy wniosek o udzielenie jej na 4 tygodnie przed planowanym terminem porodu "podstawowego" urlopu macierzyńskiego. Początek należnego jej zasiłku macierzyńskiego przypada na dzień 3 listopada 2014 r. Ponieważ wcześniej pracownica nie korzystała ze świadczeń chorobowych, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone jej za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia stosownych uprawnień, tj. za okres od listopada 2013 r. do października 2014 r.

Fakt przyjścia dziecka na świat, nawet jeśli nastąpi ono w grudniu 2014 r., nie spowoduje konieczności ponownego ustalania podstawy wymiaru zasiłku. Raz ustalona podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego będzie obowiązywała do końca okresu należnych jej urlopów z tytułu macierzyństwa, a więc także dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, o ile wystąpi o ich udzielenie.

Przykład 2

Pracownik wystąpił z wnioskiem o udzielenie urlopu ojcowskiego w okresie od 3 do 16 listopada 2014 r. (na dziecko urodzone w październiku br.). Ponieważ we wrześniu br. ubezpieczony ten korzystał ze świadczenia z tytułu opieki nad chorą żoną, podstawę wymiaru należnego mu zasiłku macierzyńskiego stanowić będzie podstawa wymiaru ostatnio wypłacanego zasiłku opiekuńczego.

Biorąc pod uwagę fakt, iż ubezpieczony ten jest zatrudniony od 1 lipca 2014 r., podstawę tę stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone mu za lipiec i sierpień 2014 r., to jest za pełne miesiące kalendarzowe poprzedzające miesiąc nabycia uprawnień do zasiłku opiekuńczego.

Przeliczenie podstawy

Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku, jak już wspomniano, przyjmuje się wynagrodzenie wypłacone za okres poprzedzający powstanie niezdolności do pracy. Przy czym przez wynagrodzenie należy tu rozumieć przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe, finansowanych przez ubezpieczonego (art. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej).

W podstawie wymiaru zasiłków uwzględnia się zatem nie tylko wynagrodzenie zasadnicze, ale również inne oskładkowane składniki wynagrodzenia, choć z pewnym zastrzeżeniem, o którym mowa w art. 41 ustawy zasiłkowej (patrz ramka).

Mimo braku zajścia okoliczności wymagających ponownego ustalenia podstawy wymiaru dla obliczenia wysokości zasiłku macierzyńskiego (tj. braku stosownej przerwy między ostatnio wypłacanym świadczeniem lub zmiany wymiaru czasu pracy), może zatem niekiedy okazać się, że konieczne jest jej przeliczenie, np. poprzez:

uwzględnienie niebranego wcześniej pod uwagę składnika wynagrodzenia (np. dodatku stażowego wypłacanego obok zasiłku chorobowego, nieprzysługującego jednak w okresie przebywania na zasiłku macierzyńskim), lub
wyłączenie składnika wynagrodzenia przysługującego do określonego terminu (np. premii, której wypłaty w danym zakładzie pracy już zaprzestano).

W podstawie wymiaru zasiłków nie uwzględnia się składników wynagrodzenia:

do których, zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania danego zasiłku,
wypłacanych za okres pobierania danego zasiłku, mimo braku stosownych regulacji w układzie zbiorowym lub przepisach o wynagradzaniu, co płatnik składek jest w stanie udowodnić,
przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu - za okres po tym terminie,
których wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu - za okres po zaprzestaniu ich wypłaty.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)