Gazeta Podatkowa nr 77 (1222) z dnia 24.09.2015

Kiedy przysługuje wyrównanie zasiłku macierzyńskiego?

Wysokość zasiłku macierzyńskiego jest zróżnicowana w zależności od rodzaju urlopu, za które świadczenie to przysługuje. Może stanowić odpowiednio 100% i 60% lub też - po spełnieniu określonych warunków - 80% podstawy wymiaru zasiłku. Drugi z wariantów obliguje niekiedy płatnika zasiłku do wypłaty stosownego wyrównania wypłaconego świadczenia.

Wysokość zasiłku

Zasiłek macierzyński, podobnie jak należne ubezpieczonej w okresie ciąży świadczenia chorobowe, tj. odpowiednio: wynagrodzenie chorobowe, zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne, przysługiwał niegdyś wyłącznie w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Zmieniło się to jednak wraz z wprowadzeniem do katalogu urlopów z tytułu macierzyństwa urlopu rodzicielskiego, tj. z dniem 17 czerwca 2013 r. Wówczas bowiem wysokość zasiłku macierzyńskiego została zróżnicowana. Wynosi ona odpowiednio:

» 100% podstawy wymiaru zasiłku - za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres: 

• podstawowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego i
   
• dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz

» 60% podstawy wymiaru zasiłku - za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego

lub też

» 80% podstawy wymiaru zasiłku - za cały okres odpowiadający okresowi wszystkich wymienionych wcześniej urlopów.

Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego przysługuje wyłącznie w wysokości 100% podstawy jego wymiaru.

Przy czym ta jednolita, 80-procentowa wysokość świadczenia przewidziana jest wyłącznie wówczas, gdy wniosek o pełne wymiary wszystkich należnych z tytułu macierzyństwa urlopów (odpowiednio zasiłku za okres tych urlopów) zostanie złożony w trybie określonym w art. 179¹ lub art. 182⁴ Kodeksu pracy, tj. nie później niż w terminie 14 dni po:

• porodzie albo
   
• przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub
   
• przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

Kwestię tę reguluje art. 31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Możliwa rezygnacja

O tym, w jakiej wysokości będzie przysługiwał zasiłek macierzyński, decydują więc sami ubezpieczeni, poprzez złożenie lub też nie, we wskazanym terminie, odpowiednio do płatnika składek lub ZUS, stosownego wniosku.

Warto jednak podkreślić, iż wystąpienie od razu o pełny wymiar należnych z tytułu macierzyństwa urlopów (zasiłku macierzyńskiego) nie obliguje do bezwzględnego jego wykorzystania.

Otóż zarówno rodzice biologiczni, jak i adopcyjni mogą (w terminie nie krótszym niż 14 dni przed przystąpieniem do pracy) zrezygnować z dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, w całości lub tylko częściowo. Ponadto, po spełnieniu warunków określonych w art. 180 § 5 i 6 Kodeksu pracy, ubezpieczona, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni podstawowego urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej jego części na rzecz ubezpieczonego - ojca wychowującego dziecko.

Wyrównanie zasiłku

Biorąc jednak pod uwagę wysokość pobranego świadczenia (80% zamiast 100% podstawy wymiaru zasiłku), taka rezygnacja nie zawsze jest korzystna dla ubezpieczonych. Co prawda ustawodawca przewidział możliwość wypłaty jednorazowego wyrównania wypłaconego wcześniej świadczenia (z 80% do 100% podstawy wymiaru zasiłku), jednak wyłącznie w określonych sytuacjach, tj. w razie rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi:

• dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze lub jego części albo
   
• urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

Dodatkowym warunkiem jest niepobranie zasiłków macierzyńskich za okres odpowiadający okresom tych urlopów, np. przez drugiego z rodziców. Jeśli więc rezygnacja w dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego i/lub urlopu rodzicielskiego nastąpi na poczet drugiego z rodziców, prawo do wyrównania zasiłku macierzyńskiego nie przysługuje. Świadczenie należne drugiemu z rodziców będzie bowiem wypłacane w analogicznej wysokości, tj. 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Jednorazowe wyrównanie, mimo braku odpowiedniego zapisu w przepisach, przysługuje również w przypadku braku prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze z powodu zgonu dziecka. Takie stanowisko zajął ZUS w swoim komentarzu do ustawy zasiłkowej dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl.

Termin wypłaty

Wypłata wyrównania powinna nastąpić w terminach określonych w art. 64 ustawy zasiłkowej, tj. nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku w sprawie rezygnacji z zasiłku za dalszy okres lub innego dokumentu niezbędnego do wypłaty wyrównania (np. gdy zasiłek jest wypłacany przez ZUS - zaświadczenia pracodawcy o terminie zaprzestania korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i/lub urlopu rodzicielskiego).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.)